Lajme nga Ekonomia
Rritja e furnizimit nga OPEC+ ul çmimet e naftës në tregjet botërore.
Pas muajsh kufizimesh të qëllimshme, OPEC+ ka vendosur të kthehet në një kurs prodhimi më agresiv, duke rritur me 411,000 fuçi në ditë furnizimin global për muajin qershor 2025. Ky është një tjetër hap në drejtim të largimit nga marrëveshja e shkurtimeve vullnetare prej 2.2 milionë fuçi në ditë, e miratuar në fund të vitit të kaluar. Por ky vendim vjen në një kohë paradoksale: çmimet e naftës janë në nivelin më të ulët të katër viteve të fundit, me Brent crude që kap shifrën kritike prej vetëm 61 dollarësh për fuçi.
Në qendër të kësaj lëvizjeje qëndron Arabia Saudite, që deri tani ka udhëhequr me disiplinë përpjekjet për të mbajtur çmimet lart. Tani, prioriteti ka ndryshuar. Në vend të stabilitetit të çmimeve, strategjia e re fokusohet në forcimin e pozitës së tregut përballë konkurrencës, sidomos në një klimë ku disa shtete si Iraku dhe Kazakistani kanë prodhuar përtej kuotave të tyre. Në sfond, politika të paparashikueshme nga SHBA dhe luhatje gjeopolitike po i shtyjnë vendet e kartelit të veprojnë me më shumë vendosmëri për të ruajtur ndikimin e tyre.
Megjithatë, rritja e prodhimit nuk vjen pa kosto. Analistët paralajmërojnë se një ofertë e tejzgjatur në një treg me kërkesë të dobët mund të përshpejtojë rënien e çmimeve dhe të dëmtojë vendet eksportuese. E gjithë vëmendja tani është përqendruar tek takimi i ardhshëm i OPEC+, i cili do të mbahet më 28 maj. Në të, pritet të shqyrtohen rreziqet dhe mundësitë për të balancuar ndikimin në një treg gjithnjë e më të paparashikueshëm.
SHBA dhe Ukraina nënshkruajnë marrëveshjen për mineralet kritike
Shtetet e Bashkuara dhe Ukraina nënshkruan një marrëveshje të shumëpritur që synon të forcojë bashkëpunimin ekonomik dhe strategjik mes dy vendeve. Marrëveshja përfshin krijimin e Fondit të Investimeve për Rindërtimin SHBA–Ukrainë, një iniciativë që ka për qëllim të kanalizojë investime ndërkombëtare drejt rindërtimit të Ukrainës pas luftës, duke i dhënë në të njëjtën kohë kompanive amerikane akses preferencial në burimet natyrore të çmuara të Ukrainës.
Marrëveshja mbulon burime të rëndësishme si litiumi, titani, grafiti dhe elementë të rrallë tokësor, të cilët janë të domosdoshëm për teknologjitë moderne, përfshirë automjetet elektrike, infrastrukturën e inteligjencës artificiale dhe sistemet mbrojtëse. Sipas kushteve të marrëveshjes, Ukraina ruan pronësinë e plotë mbi këto burime, ndërsa 50% e të ardhurave nga licencat e reja të shfrytëzimit do të kalojnë në fondin e përbashkët të rindërtimit.
Ky fond do të menaxhohet bashkërisht nga qeveria ukrainase dhe Korporata Ndërkombëtare për Financimin e Zhvillimit e SHBA-së (DFC), duke u përpjekur të tërheqë kapital të huaj në projektet e infrastrukturës, energjisë dhe teknologjisë në Ukrainë. Marrëveshja nuk përfshin asnjë detyrim borxhi për Ukrainën, duke e paraqitur atë si një partneritet të drejtë ekonomik, jo si ndihmë financiare klasike.
Marrëveshja vjen pas muajsh negociatash intensive dhe është parë si një shenjë e qartë e angazhimit afatgjatë të SHBA-së për mbështetjen e një Ukrainë të lirë, sovrane dhe të begatë.
Kalifornia kalon Japoninë: Bëhet ekonomia e katërt më e madhe në botë
Kalifornia ka tejkaluar Japoninë dhe tani zyrtarisht mban vendin e katërt në renditjen e ekonomive më të mëdha në botë, sipas të dhënave më të fundit nga Fondi Monetar Ndërkombëtar dhe Byroja Amerikane për Analiza Ekonomike. Me një Prodhim të Brendshëm Bruto (PBB) prej 4.1 trilionë dollarësh në vitin 2024, Kalifornia ka lënë pas Japoninë, e cila pati një PBB prej 4.02 trilionë dollarësh.
Rritja e shpejtë ekonomike e Kalifornisë, e cila arriti në 6% gjatë vitit 2024, e ka ndihmuar të tejkalojë jo vetëm Japoninë, por edhe ritmet e rritjes të vetë ekonomisë amerikane (5.3%), si dhe ato të Kinës (2.6%) dhe Gjermanisë (2.9%). Suksesi ekonomik i shtetit më të populluar amerikan mbështetet në sektorë të fuqishëm si teknologjia, industria e argëtimit, prodhimi dhe bujqësia.
Guvernatori Gavin Newsom theksoi këtë arritje si një dëshmi e potencialit të Kalifornisë dhe kontributit të saj të madh në ekonominë amerikane. Ai gjithashtu përmendi se shteti i Kalifornisë kontribuon me mbi 83 miliardë dollarë më shumë në buxhetin federal sesa merr nga ai, gjë që e vendos atë në një pozitë të veçantë në nivel kombëtar.
Rekord Historik i Arit: Arrin mbi 3,500 Dollarë
Çmimi i arit ka arritur një rekord të ri historik, duke kaluar për herë të parë pragun e 3,500 dollarëve për ons. Të martën, më 22 prill 2025, ari preku vlerën prej 3,500.00 dollarë për ons në tregjet ndërkombëtare, duke shënuar një rritje mbi 30% që nga fillimi i këtij viti.
Shumë investitorë po e shohin arin si një strehë të sigurt për kapitalin e tyre. Fondet e shkëmbyera (ETFs) që mbështeten në ar kanë raportuar nivelet më të larta të mbajtjeve që nga shtatori i vitit 2023, duke dëshmuar një interes të madh për këtë metal të çmuar.
Analistët paralajmërojnë se nëse kjo tendencë vazhdon, çmimi i arit mund të rritet edhe më tej gjatë muajve në vijim. Disa projeksione e vendosin çmimin e arit deri në 3,700 dollarë për ons deri në fund të vitit 2025, nëse tensionet ekonomike dhe politike nuk zbuten.
Kjo lëvizje e fundit në tregjet e arit është një tregues i qartë i klimës globale të pasigurisë dhe i rolit të pandryshuar që ari luan si një aset tradicional për ruajtjen e vlerës në kohë krizash.
Monopoli i Heshtur: 90% e Përpunimit të Mineraleve të Rralla në Duart e Pekinit
Kontrolli i Kinës mbi zinxhirin global të furnizimit me minerale të rralla ka ngritur shqetësime të thella, veçanërisht për ndikimin e tij në sektorët strategjikë të energjisë, teknologjisë dhe mbrojtjes, në një kohë kur kërkesa për këto resurse po rritet në mënyrë të vazhdueshme.
Kina aktualisht përbën mbi 70% të prodhimit botëror të mineraleve të rralla. Këto janë materiale të domosdoshme për prodhimin e turbinave me erë, automjeteve elektrike, telefonëve të mençur, gjysmëpërçuesve dhe pajisjeve ushtarake. Ndër mineralet më të rëndësishme janë ato që përmbajnë neodim, disprozium dhe praseodim.
Edhe më shqetësuese është dominanca e Kinës në përpunimin industrial, ku mbi 90% e kapacitetit global për rafinimin dhe ndarjen e këtyre mineraleve ndodhet brenda territorit të saj. Kjo do të thotë se edhe nëse minerale të rralla nxirren në vende të tjera, ato shpesh dërgohen në Kinë për përpunim, për shkak të infrastrukturës së avancuar dhe përvojës së gjatë teknologjike.
Kjo i jep Pekinit një avantazh strategjik të fuqishëm, veçanërisht kundrejt vendeve që varen nga këto materiale për teknologji të ndjeshme dhe për pajisje ushtarake. Vendosja e kufizimeve të eksportit nga Kina në disa prej këtyre mineraleve ka ngritur alarmin në tregjet ndërkombëtare.
Për të zvogëluar varësinë nga Kina, vende si Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian po ndërmarrin hapa për të diversifikuar burimet dhe për të zhvilluar kapacitete të brendshme për përpunimin e mineraleve të rralla.
Edhe pse përpjekjet për të ndërtuar një zinxhir furnizimi të pavarur janë intensifikuar, ekspertët paralajmërojnë se ky proces do të kërkojë kohë të konsiderueshme dhe investime të mëdha. Në një kohë kur bota po orienton zhvillimin drejt energjisë së pastër dhe teknologjive të qëndrueshme, sigurimi i një furnizimi të qëndrueshëm dhe të besueshëm me minerale të rralla po kthehet në një prioritet strategjik global.
Tregtia BE-Kinë arrin 730 miliardë euro
Marrëdhëniet tregtare midis Bashkimit Evropian dhe Kinës vazhduan të jenë të fuqishme, me vëllime të mëdha importi dhe eksporti, por me një pabarazi të dukshme që vijon të thellohet në dëm të BE-së. Tregtia në mallra midis dy palëve për vitin 2024 arriti një total prej rreth 731 miliardë euro, duke përfshirë një deficit prej më shumë se 300 miliardë euro për bllokun evropian.
Gjatë vitit 2024, BE-ja eksportoi mallra në Kinë me vlerë 213.3 miliardë euro dhe importoi mallra nga Kina me vlerë 517.8 miliardë euro. Krahasuar me vitin 2023, eksportet ranë me 4.5%, ndërsa importet u ulën lehtë me 0.5%.
Në periudhën 2014–2024, importet e BE-së nga Kina janë rritur me 101.9%, ndërsa eksportet janë rritur me 47.0%. Kjo tregon një shkallë të pabarabartë rritjeje dhe thekson sfidën e vazhdueshme për të krijuar një marrëdhënie tregtare më të balancuar mes dy partnerëve.
Mallrat më të rëndësishme që BE-ja importoi nga Kina përfshijnë pajisje telekomunikimi dhe audio, kompjuterë personal, pajisje zyre dhe makineri elektrike. Ndërkohë, eksportet kryesore të BE-së drejt Kinës përfshijnë makineri të rënda, automjete dhe pjesë këmbimi për automjete.
Përveç tregtisë në mallra, marrëdhëniet ekonomike BE-Kinë karakterizohen edhe nga shkëmbime të rëndësishme investimesh. Vlera kumulative e investimeve të huaja direkte (FDI) të BE-së në Kinë nga viti 2000 arriti në 177 miliardë euro në tremujorin e parë të vitit 2024. Tre sektorët kryesorë të investimeve ishin: industria automobilistike, materialet bazë dhe makineritë.
Ndërkohë, vlera kumulative e investimeve kineze në vendet e BE-27 për të njëjtën periudhë arriti në 143 miliardë euro. Investimet kineze janë përqendruar kryesisht në tre sektorë kryesorë: automobilistikë, shëndetësi, farmaceutikë dhe bioteknologji, si dhe teknologji të informacionit dhe komunikimit.
Në sfondin e këtyre shifrave, udhëheqësit evropianë kanë theksuar rëndësinë e një tregtie më të drejtë dhe të barabartë me Kinën, duke kërkuar masa konkrete për të adresuar barrierat e brendshme që përballen kompanitë evropiane në tregun kinez.
BE-ja vazhdon të mbetet një nga partnerët kryesorë ekonomik të Kinës, ndërsa Kina është një nga tregjet më të rëndësishme për produktet dhe teknologjitë evropiane. Megjithatë, çështje të tilla si mbrojtja e pronësisë intelektuale, subvencionet shtetërore dhe mungesa e aksesit të barabartë në tregun kinez mbeten sfida kryesore për një bashkëpunim të qëndrueshëm ekonomik.
Trump kërcënon Kinën me tarifa të reja prej 50%
Donald Trump kërcënoi se SHBA do të vendosë një tarifë shtesë prej 50% mbi importet nga Kina, nëse Kina nuk tërheq menjëherë tarifën e saj prej 34% ndaj mallrave amerikane deri më 8 Prill.
Në një postim në platformën e tij Truth Social, Trump tha se nëse Kina nuk përmbush kërkesën, tarifat e reja do të hyjnë në fuqi më 9 Prill dhe të gjitha negociatat tregtare me Kinën do të ndërpriten.
Ky përshkallëzim vjen pas një raundi tarifash të ndërsjella, ku SHBA vendosi fillimisht një tarifë 34% ndaj produkteve kineze dhe Kina u kundërpërgjigj me të njëjtën përqindje ndaj produkteve amerikane. Me tarifën shtesë të propozuar nga Trump, totali i tarifave ndaj mallrave kineze mund të kalojë 100%.
Lajmi shkaktoi luhatje të mëdha në tregjet financiare, aksionet e Alibaba Group Holding Ltd (BABA) pësuan një rënie të ndjeshme prej 9.06%, duke u mbyllur në 105.98 dollarë amerikanë.
Doganë për Amerikën: Marrëdhënia Asimetrike Tregtare
Programi GSP, një nismë tregtare e SHBA-së për të stimuluar zhvillimin ekonomik në vendet në zhvillim, ka lejuar që një gamë e gjerë produktesh nga Kosova përfshirë produkte bujqësore, materiale të përpunuara dhe artizanale të hyjnë në tregun amerikan pa detyrime doganore që nga viti 2008.
Ndërkohë që Kosova ka përfituar prej vitesh qasje preferenciale në tregun amerikan përmes Programit të Përgjithshëm të Preferencial (GSP) duke eksportuar pa detyrime doganore ne SHBA, ajo vazhdon të zbatojë tarifa për mallrat amerikane, deri në 10%. Ndryshe nga partnerët tregtarë si BE-ja apo vendet e CEFTA-s, SHBA-të nuk gëzojnë trajtim preferencial në tregun kosovar.
Në këtë kontekst, në prill 2025, administrata e Presidentit Donald Trump njoftoi vendosjen e një tarife 10% për importet nga Kosova. Këto tarifa u prezantuan si pjesë e një strategjie për të nxitur reciprocitetin tregtar dhe për të balancuar marrëdhëniet e njëanshme me partnerët më të vegjël ekonomikë.
Po si është e mundur që Kosova të vendosë tarifa doganore ndaj një aleati që ka qenë ndër mbështetësit më të mëdhenj të saj në rrugën drejt lirisë dhe shtetformimit?
Vendosja e detyrimeve doganore për produktet amerikane, ndërkohë që eksportet kosovare hynin pa doganë në SHBA përmes programit GSP, jo vetëm qe ishte e pabalancuar, por edhe kundër parimeve të partneritetit strategjik.
Tarifa 10% nga administrata Trump është një mundësi për Kosovën të rikalibrojë marrëdhënien tregtare me aleatin e saj më të madh, jo vetëm si akt mirënjohjeje, por si strategji e zgjuar gjeopolitike.